W dniach 9-10 kwietnia 2015 roku w Krakowie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa pod tytułem: „Praca wsparciem w osiąganiu dojrzałości ludzkiej i religijnej”. Organizatorami konferencji była Katedra Pedagogiki Ogólnej i Teorii Wychowania, Katedra Kulturowych i Chrześcijańskich Podstaw Edukacji oraz Katedra Historii Oświaty i Wychowania Akademii Ignatianum w Krakowie, a także Związek Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rzemieślniczej w Krakowie oraz Instytut Nauk Historycznych przy Grekokatolickim Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie na Słowacji. Patronat naukowy nad konferencją objął Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Patronatem honorowym natomiast konferencję objęli: Ksiądz Kardynał Stanisław Dziwisz – Arcybiskup Metropolita Krakowski; Pan Marek Sowa – Marszałek Województwa Małopolskiego; Ksiądz Jakub Kołacz SJ – Przełożony Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie; Pan prof. zw. dr hab. inż. Antoni Tajduś – Przewodniczący Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów; Pan prof. zw. dr hab. inż. Tadeusz Słomka – Rektor Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie; Ksiądz dr hab. Józef Bremer SJ, prof. AIK – Rektor Akademii Ignatianum w Krakowie; Ksiądz Artur K. Wardęga SJ – Dyrektor Instytutu Matteo Ricci w Makao (Chiny); Pan Adolf Weltschek – Dyrektor Teatru Groteska w Krakowie; Pan Wiesław Nowak – Prezes Novmar; Pan Janusz Paluch – Dyrektor Śródmiejskiego Ośrodka Kultury w Krakowie; Ksiądz Dariusz Piórkowski SJ – Dyrektor Wydawnictwa WAM w Krakowie oraz Ksiądz Mariusz Han SJ – Dyrektor Deon.pl.

Skład Komitetu Naukowego konferencji tworzyli wybitni przedstawiciele nauki z różnych ośrodków naukowych w Polsce: dr hab. Krystyna Ablewicz - prof. UJ; prof. zw. dr hab. Tadeusz Aleksander; prof. zw. dr hab. Krystyna Chałas; ks. bp dr hab. Antoni Długosz – prof. AIK; ks. prof. zw. dr hab. Stanisław Dziekoński; ks. prof. zw. dr hab. Ludwik Grzebień SJ; ks. prof. dr Marek Inglot SJ, dr hab. Mirosław Kowalski – prof. UZ; dr hab. Barbara Kromolicka – prof. US; ks. prof. zw. dr hab. Władysław Kubik SJ; ks. prof. zw. dr hab. Janusz Mastalski; ks. prof. zw. dr hab. Marian Nowak; prof. zw. dr hab. Irena Popiołek-Rodzińska; dr hab. Mariusz Sztuka; prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski; prof. zw. dr hab. Andrzej Michał de Tchorzewski; dr hab. Bogusław Żurakowski – prof. UJ.

Inicjatywa zorganizowania konferencji została powzięta z myślą o upamiętnieniu księdza Mieczysława Kuznowicza SJ (1874-1945) z okazji 70. rocznicy śmierci tego wielkiego patrioty, wybitnego zakonnika, a także inspirującego wychowawcy, który swoją postawą i autorytetem oddziaływał na kształtowanie charakteru młodzieży w pierwszej połowie XX wieku. Ksiądz Mieczysław Kuznowicz pracując na rzecz młodzieży i z młodzieżą sukcesywnie wdrażał koncepcję wychowawczą. Odwoływał się przy tym do tradycji szkolnictwa jezuickiego, bazującego na fundamencie antropologii chrześcijańskiej. W oparciu tę koncepcję kładł nacisk na wszechstronny i integralny rozwój swoich wychowanków. Efektem takiego podejścia było wypracowanie zintegrowanego modelu wychowania, uwzględniającego wszystkie możliwe formy aktywności młodego człowieka. Wśród nich istotne znaczenie odgrywa życie religijne inspirowane duchowością ignacjańską, życie kulturalne i sportowe, a także przygotowanie do zawodu i wykonywania pracy. Trwałym śladem po Księdzu Mieczysławie Kuznowiczu jest założony przez niego Związek Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej, który w oparciu o nakreślone wartości do dziś poprzez swoją działalność urzeczywistnia jego wizję wychowania.

Konferencję w imieniu organizatorów otworzył w Akademii Ignatianum w Krakowie prof. zw. dr hab. Andrzej Michał de Tchorzewski. Zauważył, że przygotowanie zawodowe w koncepcji pedagogicznej księdza Mieczysława Kuznowicza nierozerwalnie wiąże się z formacją postawy każdego młodego człowieka wobec pracy, dzięki której jest on zdolny przemieniać i udoskonalić świat rzeczy, środowisko swojego życia, a nade wszystko kształtować i doskonalić samego siebie, odkrywać własną tożsamość i godność jako osoby. Pan Profesor podkreślił też, że w istocie zdaniem tego jezuity solidne i rzetelne podchodzenie do pracy miało być pomostem do osiągnięcia wysokiego poziomu dojrzałości. Wyjaśnił również, że wpisując się w ten postulat postanowiono, aby podczas konferencji podjąć refleksję właśnie nad znaczeniem pracy w procesach kształtowania tożsamości osoby. Tym samym podjęta podczas konferencji tematyka miała na celu zwrócenie uwagi na problematykę pracy nie tylko w kategoriach produkcji, ale w kategoriach dobra człowieka, rozpatrywanego jako wartość kulturowa, antropologiczna, czy wychowawcza.

Po uroczystym powitaniu gości i wprowadzeniu uczestników w tematykę konferencji, głos zabrał prof. zw. dr hab. inż. Antonii Tajduś, który w interesujący i kompetentny sposób podzielił się z zebranymi swoimi przemyśleniami między innymi w kontekście aktualności i zasadności pracy. Większość z przedstawionych refleksji została ubogacona szeregiem anegdot, popartych osobistym doświadczeniem, co wzbudziło duże zainteresowanie wśród słuchaczy. Następnie, w imieniu Władz Uczelni przemawiała Prorektor ds. Nauki i Programów Kształcenia – dr hab. Bożena Sieradzka-Baziur, prof. AIK oraz Prodziekan ds. Studenckich Wydziału Pedagogicznego – dr Anna Królikowska. Bezpośrednio po tych wystąpieniach rozpoczęła się I sesja plenarna. Referat wprowadzający w tematykę konferencji wygłosił przewodniczący konferencji ksiądz dr Janusz Mółka SJ. Przedstawił główne założenia dotyczące edukacji młodzieży przez pracę w myśli i działalności społeczno-wychowawczej Mieczysława Kuznowicza. W drugim wystąpieniu w tej sesji prof. zw. dr hab. Tadeusz Aleksander ukazał problematykę pracy w systemach wychowawczych XX wieku. Zaznaczył, że współcześnie fenomen pracy oraz możliwość i sposób wykorzystania jej walorów dydaktycznych i wychowawczych do intensyfikacji procesu nauczania i wychowania są nadal przedmiotem wielu eksperymentów edukacyjnych we współczesnych systemach oświatowych.

Po krótkiej przerwie rozpoczęły się obrady w czterech sekcjach. Sekcja pierwsza skupiała się wokół tematu Praca i tożsamość osoby w wymiarze naturalnym i religijnym moderowanego przez dr hab. Beatę Marię Nowak – prof. Pedagogium. W tym obszarze poszukiwano odpowiedzi na pytania: jaką rolę i w jakim zakresie praca może (powinna) spełniać w różnorodnych przestrzeniach edukacyjnych? Na ile są podejmowane działania zmierzające do wychowywania przez pracę i do pracy oraz w jakim zakresie każdy młody człowiek, a także każdy z nas staje się dojrzałym dorosłym poprzez pracę? Nie bez znaczenia było również spojrzenie na związek, jaki występuje między pracą a autorealizacją oraz na ile są realizowane postulaty dotyczące miejsca i ważności pracy w procesie resocjalizacji oraz readaptacji społecznej. Ważną była także refleksja nad etosem pracy człowieka XXI wieku.

Obrady drugiej sekcji, którą poprowadziła dr hab. Renata Jasnos, dotyczyły Wielokulturowego wymiaru pracy. W tej sekcji podjęto wymianę poglądów odnoszących się do filozofii pracy oraz kultury i antropologii, które znajdują się u podstaw wartości ludzkiej pracy. Zajęto się problematyką dyscypliny naukowej o nazwie pedagogika pracy, jak również próbowano określić rolę różnorodnych środowisk wychowawczych w odkrywaniu znaczenia pracy w procesach edukacyjno-wychowawczych dzieci i młodzieży.

Sekcja trzecia dotyczyła Udziału instytucji w aktywizowaniu obywateli. Prowadzenie tej sekcji powierzono prof. zw. dr hab. Irenie Popiołek-Rodzińskiej, która ukierunkowała debatę wokół perspektywy społeczeństwa obywatelskiego. Pojawiły się pytania o związki rynku edukacyjnego z rynkiem pracy oraz o związki ekonomii i etyki. Nie zabrakło także poszukiwań w zakresie pytań: Co robić w godzinach poza pracą? Jak organizować czas wolny? Jak z niego twórczo korzystać? W jakim zakresie i w jakich dziedzinach podjąć się zajęć rekreacyjnych oraz aktywności na rzecz dobra wspólnego i społecznego?

W sekcji czwartej Brak pracy – zagrożeniem rozwoju osoby odniesiono się do trudnych kwestii dotyczących między innymi przyczyn i konsekwencji problemów związanych z bezrobociem, emigracją, czy też oceną i analizą traktowania pracy jako swoistego rodzaju przywileju lub przejawu egoizmu i przesadnego indywidualizmu. Tę sekcję poprowadził ksiądz prof. zw. dr hab. Zbigniew Marek SJ.

Po zakończeniu obrad w sekcjach rozpoczęła się II sesja plenarna. Uczestnicy konferencji mieli okazję wysłuchać bogatych i zróżnicowanych tematycznie referatów prelegentów cieszących się autorytetem zarówno w Polsce, jak i za granicą. Sesję rozpoczął ksiądz dr hab. Bogusław Milerski – prof. ChAT tematem: „Praca w tradycji protestanckiej”. Następnie ks. prof. zw. dr hab. Henryk Skorowski przedstawił temat: „Praca w nauczaniu społecznym Kościoła”. Prof. dr Keith Morrison, reprezentujący Uniwersytet Nauki i Technologii w Makau, przygotował z kolei referat pod tytułem „The Colonization of Lifeworlds of Education by Work: Restoration and Recoupling of Lifeworld and System in the Inner Self”. Kolejnymi prelegentami byli prof. zw. dr hab. Tadeusz Borkowski i dr Murat Çolak, którzy wespół zaprezentowali wyniki z badań nad projektem zatytułowanym: „The impact of Work Culture Differences on Work Behaviors: A study of Turkey and Poland”. Wszystkie prelekcje zostały przyjęte z dużym zainteresowaniem, jakie odwzorowywały rozmaite pytania ze strony obecnych słuchaczy.

Zwieńczeniem pierwszego dnia konferencji był występ zatytułowany „Przez sztukę i dla sztuki, czyli artystyczny przegląd muzyczno-teatralnych zdolności wychowanków Bursy Szkół Średnich Związku Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rzemieślniczej w Krakowie”, który miał miejsce w krakowskim teatrze „Groteska”. Nie zabrakło teatralnych kreacji, ambitnych muzycznych aranżacji oraz dawki dobrego humoru, który dzięki kreatywności występującej młodzieży nie raz fascynował licznie zgromadzonych widzów: uczestnicy konferencji oraz rodzice wychowanków bursy, dyrekcja i pracownicy ZMMPiR, a także lokalni przedstawiciele oświaty. Występ połączony był z organizacją konferencji.

Dzień drugi konferencji rozpoczął się od uroczystej eucharystii w Bazylice Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. Po jej zakończeniu, w murach Akademii Ignatianum w Krakowie wznowiono obrady w wyszczególnionych czterech sekcjach tematycznych. W tym dniu sekcję pierwszą poprowadził dr hab. Mariusz Sztuka; sekcję drugą dr hab. Krystyna Ablewicz – prof. UJ; sekcję trzecią siostra dr hab. Anna Walulik CSFN – prof. AIK, a sekcję czwartą dr hab. Bożena Sieradzka-Baziur – prof. AIK. Wszyscy z prowadzących zadbali o to, aby odbywające się równolegle sesje plenarne przebiegły na wysokim poziomie merytorycznym, w atmosferze charakteryzującej rzetelną debatę naukową oraz sprzyjającej swobodnej wymianie poglądów i doświadczeń.

Jak się okazało, najbardziej wyczekiwanym punktem programu drugiego dnia konferencji była plenarna dyskusja panelowa zatytułowana Praca i integralny rozwój człowieka, którą poprowadził ks. prof. zw. dr hab. Zbigniew Marek SJ. W dyskusji udział wzięli: dr hab. Krystyna Ablewicz – prof. UJ; dr hab. Barbara Baraniak – prof. UKSW; dr hab. Maria Loyola Opiela z KUL; dr hab. Danuta Wosik-Kawala z UMCS oraz dr Janusz Krysztofik reprezentujący Instytut Zarządzania Wiedzą w Krakowie. Każdy z zaproszonych do debaty gości zobowiązany był do udzielania odpowiedzi na dwa pytania: Co to znaczy, że praca jest zadaniem rozwojowym człowieka? oraz: Jakie relacje zachodzą między edukacją i pracą? Na podstawie własnych zainteresowań naukowych z grona dyskutantów padały bardzo przemyślane i wnikliwe wypowiedzi. Rozpoczynająca dyskusję siostra dr hab. Maria Loyola Opiela podkreśliła znaczenie pracy w kontekście zadań rozwojowych warunkujących integralny rozwój dziecka. Tę wypowiedź ubogacił szereg praktycznych dygresji odnoszących się do aktywności zawodowej Siostry Profesor, co wyjątkowo wzbudziło uwagę słuchaczy. Z niemniejszą uwagą wysłuchano rozbudowanej wypowiedzi dr hab. Krystyny Ablewicz – prof. UJ, która pośród wielu pedagogicznych walorów pracy odniosła się także do zagrożeń związanych z alienacją przez pracę. Godne uwagi były również pozostałe głosy w dyskusji. Dr hab. Barbara Baraniak – prof. UKSW wskazała na bardzo wieloaspektowe ujęcie pracy i podkreśliła jej rolę nie tylko w kontekście, jakim definiują ją pedagogowie pracy. Konkluzją tej wypowiedzi było wyakcentowanie roli współczesnego wychowania, które jej zdaniem powinno zmierzać nie tylko w kierunku wychowania przez pracę i do pracy, ale również i w pracy. Interesująco, wchodząc w dialog z zebranymi wśród uczestników konferencji studentami, swój punkt widzenia przedstawiła dr hab. Danuta Wosik-Kawala. Podkreśliła ona rolę wyboru studiów dla przyszłej pracy zawodowej, a następnie szeroko omówiła ten aspekt w odniesieniu do aktualnej rzeczywistości edukacyjnej. Nie zabrakło przy tym krótkiego sprawozdania na temat wartości pracy dla gimnazjalistów w świetle prowadzonych przez nią badań. Dyskusję zamykał dr Krzysztof Krysztofik, który skupił się na przedstawieniu charakterystyki pracy intelektualnej, tak bliskiej obecnym pośród wszystkich słuchaczy – zarówno przedstawicielom nauki, jak i osobom dopiero stawiającym pierwsze kroki na gruncie naukowym. Po dyskusji w auli imienia księdza Grzegorza Piramowicza SJ rozległy się pytania ze strony przysłuchujących się uczestników, które nie pozostały bez wyczerpującej odpowiedzi ze strony członków panelu. Ostatnim punktem było podsumowanie konferencji przedstawione przez przewodniczącego konferencji. Ksiądz dr Janusz Mółka SJ podziękował między innymi wszystkim uczestnikom za uczestnictwo i wygłoszone referaty. Wyraził jednocześnie uznanie za kompetentne i rzeczowe wystąpienia oraz życzenie, że podjęta problematyka zainspiruje do dalszej refleksji i poszukiwań zarówno pedagogów, jak również tych, którzy są otwarci na nowe wezwania, w tym również na edukację przez pracę, edukację do pracy i edukację w pracy. 

Reasumując, do udziału w konferencji zgłosiło się 105 prelegentów. Reprezentowanych było 46 instytucji z 30 miejscowości w kraju i zagranicą. Byli przedstawiciele środowiska akademickiego, ośrodków edukacyjnych, instytucji społecznych oraz przedsiębiorcy. Uczestniczyli również studenci i doktoranci, a także niedeklarowani wcześniej Goście. Przez pryzmat uczestników konferencji reprezentujących liczne i rozmaite instytucje można mówić o dużym zainteresowaniu tematyką konferencji. Biorąc pod uwagę wielość teoretycznych perspektyw, przez które starano się rozpatrywać zagadnienie pracy we współczesnym społeczeństwie podjęta problematyka nie ograniczyła się do aspektów interesujących tylko pedagogów, ale mogła zainspirować również reprezentantów innych dziedzin i dyscyplin naukowych.

Organizatorzy żywią nadzieję, że dzięki podjętej inicjatywie udało się niejako w nowym wymiarze ukazać problematykę pracy, która dla księdza Mieczysława Kuznowicza stanowiła ważny element procesu wychowawczego zmierzającego do integralnego rozwoju człowieka oraz kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Wydaje się, że ten oraz pozostałe cele konferencji zostały pomyślnie zrealizowane. Dlatego też w imieniu Organizatorów, przywołując łacińską sentencję Talem habebis fructum – qualis fuerit labor, pragnę wyrazić słowa wdzięczności dla wszystkich tych, którzy poprzez swoją intensywną pracę, przyczynili się do zorganizowania tego przedsięwzięcia, jednocześnie licząc na to, że jego owoce pozostawią użyteczny i trwały ślad nie tylko w polskiej, ale także zagranicznej myśli pedagogicznej.

Miłosz Mółka - sekretarz konferencji